چگونه عملکرد آموزشی را ارزیابی کنیم ؟

ارزیابیِ عملکرد آموزشی

این فهرستِ راهنما،عقاید و نکات کلیدی را در مورد تلفیق برنامه ای آموزشی کارکنان، در اختیار مدیران قرارمی دهد و در ارزیابیِ میزان اثربخشی عملکرد ِآموزشی به آنان کمک می کند. این مقاله را باید همراه بامقاله ی"تجزیه و تحلیل نیازهای آموزشی" مطالعه کرد. این مقاله فقط برای مربیان و آموزش دهندگان نوشته نشده است. 
تقریباً همه ی برنامه های آموزشی این گونه پایان می یابندکه شرکت کنندگان یک فرم ارزشیابی را پر می کنند. ممکن است این نوع ارزیابیها به درستی نشان ندهد که آیا شرکت کنندگان واقعاً مطلب مفیدی آموخته اند یا نه ؟ آیا می توان این مطالب را در محیط کار به دیگران هم منتقل کرد یا خیر؟ 
ارزیابیِ آموزشی یک حرکت مستمراست ومراحل زیر را شامل می شود : تعریف اهداف آموزشی، شناخت نیازهای آموزشی، ارایه ی برنامه هایی برای رفع نیازها ورسیدن به اهداف، ارزیابی واکنش کارآموزان به برنامه های آموزشی، یافتن مدارک و شواهدی دال بر یادگیری مهارت ها یا اطلاعات و اجرای آنها در محیط کار، و سنجش اثرات آموزش بر نتایج نهایی کار.
همیشه میسر نیست که ارزیابی را به شکل عمیقی انجام داد، اما این بدان معنا نیست که کاری هم نمی توان ازپیش برد. کلید حل این مشکل آن است که یک آموزش هدفمند داشته باشیم و شاخصهایی را هم برای آن در نظر بگیریم. بدین ترتیب، می توان به دیدگاه هایی در مورد بازگشت سرمایه ی صرف شده در قبال آموزش،دست یافت. 

تعریف ارزیابیِ عملکرد آموزشی

ارزیابی، عملی تحلیلی برای تعیین ارزش چیزی است. ارزیابی عملکردآموزشی بر بررسی زمان و انرژی صرف شده برای آموزش و دست یابی به نتایج مورد نیاز، متمرکز است. 

مزایا ارزیابیِ عملکرد آموزشی

•    ارزیابی به شما نشان می دهدکه آیا آنچه راانجام داده اید، کارآمد بوده است  یا خیر.
•    ارزیابی به شما نشان می دهدکه منابع مالی به اولویتهای تعیین شده اختصاص پیدا بکند یا نه. 
•    ارزیابی به شما می گوید که آیا در زمینه ی توسعه ی فردی، پیشرفت های خوبی حاصل شده است یا خیر.
•    اگر آموزش به اهدافش دست نیافته باشد، ارزیابی، اطلاعاتی را ارایه می¬کند که به شما کمک می¬کند در مرتبه ی بعد، به نتایج بهتری دست یابید. 
•    اطلاعات به دست آمده از ارزیابی در فرآیند ارزشیابی افراد مورد استفاده قرار می-گیرند و به مدیران کمک می¬کنند تا در مورد پیشرفت افراد بحث نمایند.
•    پیش از شروع آموزش، افراد و تیمها می دانند که چه نتایجی پیش بینی شده است و میزان تعهد و حضور آنها در امر آموزش چقدر است.
•    ارزیابی به وضوح نشان می دهد آیا سازمان در زمینه ی رشد افراد عمل می کند یا خیر. ارزیابی در مورد عملکردآموزشی اطلاعاتی ارایه می دهد،که می توان از آنها برای برنامه های آتی آموزشی استفاده کرد.  

معایب ارزیابیِ عملکرد آموزشی

ارزیابی آموزشی موفق این موارد را در بر دارد :

•    به آموزش هم چون بخشی مهم و محوری در کسب و کار،نه مانند یک فعالیت اختیاری و غیراجباری،متعهد بودن؛
•    سازگاری با یک برنامه ریزی منظم و فعال،به جای یک سبک مدیریت واکنشی که باعث اخراج کارکنان می شود؛
•    پیش ازآغاز برنامه ریزی برای آموزش ،زمان ارزشمند مدیریت را به بررسی دقیق سنجش دستاوردها وآنچه که حاصل شده است، اختصاص دهیم ؛
•    تعهد به زمان و منابع در قبال تجزیه و تحلیلهای آتی. 

چک لیست عملی ارزیابیِ عملکرد آموزشی

1- هر دستاوردی را که از آموزش انتظار دارید، برنامه ریزی می کنید؟

به خاطر داشته باشید که فرآیند ارزیابی،زمانی آغاز می شود که شما یک طرح آموزشی را تهیه کنید. با شناخت نیازها، شما نتایج و برون دادهای مد نظر خود را هم مشخص کنید.

اغلب، تعیین و تعریف این موارد کار ساده ای است، مانند :

•    ایمنی کار با دستگاهها؛
•    استفاده از مجموعه های گرافیکی؛
•    ایجاد یک وب سایت؛
•    استفاده از فن آوری های نوین.

در بسیاری از اوقات، می توان این نتایج را با استفاده از استانداردهای سازمانی، شغلی یا حتی ملی، مشخص کرد و سنجید. 
تعیین اهداف قابل سنجش،زمانی دشوار می شود که هدف از آموزش، یاد دادن مهارتها، انتقال دانش یا تغییر رفتار است. افزایش دانش و تجربه دربرخی حوزه¬های خاص، امری الزامی برای توسعه است؛ اما دستیابی به آن بسیار دشوار است. 

2- اهداف را به نتیجه تبدیل می کنید ؟

اهداف به شما می گویند که قرار است چه نتایجی و در چه زمانی حاصل شوند. اهداف باید خاص، قابل سنجش، قابل حصول، واقع بینانه باشند و در یک محدوده ی خاص زمانی به دست آیند. هدف آموزشی نشان می دهدکه شما به شکلی واقع بینانه انتظار دارید که کارآموزان به چه دانشی دست یابند و یا در اثر آموزش، چه کارهایی را بتوانند انجام دهند. 
اگر هدف از آموزش، یاد دادن مهارتی است، می توان موفقیت آن را شش هفته پس از پایان آموزش سنجید. در این صورت کارآموز باید در عرض یک ساعت، ده صفحه گزارش بنویسد و تعداد غلط هایش از شش مورد تجاوز  نکند. 

3- آیا نتایج را تعمیم می دهید ؟

مطمئن شوید که همگان اهداف را از همان ابتدا می دانند. همگان عبارتند از :

•    کارآموزان ، که باید توسط مدیران و مطالب راهنمایی که به آنها داده می شود، در باره ی اهداف توجیه شوند؛
•    مدیران ،که باید بدانند کارکنان آنها از برنامه های آموزشی،قرار است چه نفعی ببرند؛
•    مربیان، این امری بدیهی است اما به هر حال آنها باید برنامه های آموزشی را بر مبنای آنچه که سازمان نیاز دارد بنا بگذارند نه بر اساس تجارب خودشان. اگر قرار است آموزش رایک سازمان آموزشی ارایه کند،باید مطمئن شویدکه آن سازمان می تواند اهداف شما را محقق سازد. 

4- روشهایی را برای مقایسه ی اهداف و نتایج در نظر می گیرید ؟

بهترین روش برای انجام این کار آن است که افراد در مورد یک رویکرد منسجم و کلی به  نظری مشترک برسند. این امر می تواند یک طرحِ اقدامِ پس از آموزش، یک جلسه ی  توجیهی پس از بازگشت کارآموزان به محیط کارشان،  فرمها، پرسشنامه ها، چک لیستها، جلسات بازخوردی، یا داده های آماری باشد. نکته ی  مهم آن است که شما باید از مراحل نخست، رویه ی ارزیابی ها را مشخص سازید. 
بازخورد سریع مهم است؛اما برای ارزیابی پیشرفت حاصله، به زمانی منطقی نیاز است که ممکن است چند هفته یا حتی چند ماه باشد. باید اجازه دهید آموزش ارایه شده در سطح سازمان عملی شود تا بتوانید نتایجی حقیقی را مورد ارزیابی قرار دهید. 

5- درون دادها را ارزیابی کنید.

به کارآموزان یادآوری نمایید که در تمام مدت آموزش،اهداف را به یاد داشته باشند و اگر نیازهای آنها مرتفع نشده است، موضوع را به مربیان تذکر دهند. اگر آموزش توسط یک سازمان بیرونی ارایه می گردد، از کارآموزان بخواهید پس از بازگشت، آنچه را که آموخته اند در قالب یک جلسه گزارش دهند. آنها را ترغیب کنید تا نظر خودرا در باره ی ارزش برنامه ی آموزشی ،صادقانه بیان کنند. 

6- تأثیر آموزش بر عملکرد کارکنان را ارزیابی می کنید ؟

ارزیابی، در واقع مقایسه ی نتایج با انتظارات است. کارآموزان را ترغیب کنید تا یک طرح اقدام واقع بینانه، تهیه کنند و هر آنچه را که یاد گرفته اند، پس از بازگشت به محل کارشان اجرا نمایند. در بلند مدت، مثلاً پس از گذشت سه ماه، از آنها بپرسید: آیاآموزش ها برای دست یابی به اهدافشان به آنها کمک کرده است یا خیر؟ 

7- آیا از نتایج استفاده می کنید ؟

از اطلاعات به دست آمده از ارزیابی،برای شناخت ورفع نیازهای سازمانی خود استفاده کنید. ارزیابی بیش از هر ابزار دیگری، نمایانگر حقایق کلیدی و معیارهای پیشرفت است.

بایدها و نبایدهای ضروری ارزیابیِ عملکرد آموزشی

بایدهای ارزیابیِ عملکرد آموزشی

•    برون دادها و نتایج مورد نیاز را مشخص کنید.
•    برای فعالیتهایی که سنجش آنها دشوار است، معیارهایی را تعیین کنید.حتی اگر بهترین معیار آماده و مهیا باشد، هنوز هم ممکن است معیاری بهتر از آن وجود داشته باشد. 
•    شیوه های ارزیابی را از همان ابتدا مشخص کنید. 
•    سایر مدیران رادرارزیابی دخالت بدهیدو سهمی را در قبال نتایج آموزشی برای آنها در نظر بگیرید.
•    خود کارآموزان را هم دخالت دهید.
•    آنچه راکه ارزیابی به شما می گوید، با ذهنی باز بررسی کنید.برای نیل به موفقیتی مستمر، پیش آمدن اشتباه به مراتب بهتر از آن است که بخواهید خودتان را متقاعد کنید که همه چیز خوب بوده،در حالی که در واقعیت این چنین نبوده است.  

نباید های ارزیابیِ عملکرد آموزشی

•    سعی نکنید نتایج ضعیف را توجیه کنید ، کار ارزشمند آن است که اگر درسی وجود دارد، آن را بیاموزید.
•    به فرمهای مکتوب ارزیابی استاندارد،اعتماد نکنید.
•    کارتان را تمام شده تلقی ننمایید. ارزیابی کاری بسیار گسترده است و دشوارترین بخش کار آموزش را تشکیل می دهد. 

پرسشهایی در خصوص ارزیابیِ عملکرد آموزشی

•    چگونه به این نتیجه می رسید که آموزش به اهدافش دست یافته است؟
•    آیا نمی خواهید بدانیدکه کدام یک از فعالیت های آموزشی اثربخش بوده اند و چگونه می توان آنها را توسعه داد؟
•    آیا برخی از فعالیتهای آموزشی وجود دارد که قبلاً فکر می کرده اید کارآیی ندارد یا باید بهبود پیدا کنند،  فکری بهتری کرده اید؟

برای کسب اطلاعات بیشترمقالات زیر توصیه می شوند :

1 .  نحوه بررسی و تجزیه و تحلیل نیازهای آموزشی چگونه است ؟

2 . اهمیت کنترل خشم در کارکنان و مدیران | روشهای کاهش عصبانیت کارکنان

3 . چگونه فرایند استخدامی مناسب داشته باشیم ؟ | چک لیست فرایند استخدام

4 .  چه عواملی کارکنان تازه وارد را تشویق به ماندن می کند؟

کتب :

1-«ارزیابی کارآیی¬های آموزشی: محک زدن فعالیت¬های آموزشی خود بر اساس بهترین شیوه¬ها»، پیتر براملی ،
2-«ارزیابی برنامه¬های آموزشی: چهار سطح»، دونالد کرکپاتریک ، 

پندها :

«در جهان نوین قرن 21، همه ی مردم آمریکا باید توانایی یادگیری را در تمام طول عمر خود حفظ نمایند.» بیل کلینتون

«وقتی چیزی را ایده آل تلقی می کنید، فرصت رشد و توسعه ی آن را از دست می دهید.» شوجی شیبا