روش گرفتن تصميمات عقلاني را می دانید؟ قابل توجه مدیران و کارآفرینان

اتخاذ تصميمات عقلاني
 

اين فهرست راهنما نمايانگر چارچوبي براي اتخاذ تصميمات عقلاني است. بنابراين براي همة مديران مناسب است.

تعريف  تصميمات عقلاني

يک تصميم، دربرگيرندة انتخاب از ميان مجموعه¬اي ازجايگزين ها است. کليد فرآيند اتخاذ تصميم عقلاني، ايجاد جايگزين هاي گوناگون و سپس دانستن روش انتخاب از ميان آنهاست . اين روش براي اتخاذ تصميم عقلاني را نخستين بار کپنر و ترگو  در کتاب مدير نوين عقلاني مطرح كردند. 

مزايا

الگوي عقلاني:

•    از نحوة اتخاذ تصميمات حمايت مي¬کند؛
•    در موقعيت هاي پيچيده يا مبهم کارآيي ويژه¬اي دارد؛
•    جامع و نظام¬مند است؛
•    متکي به اطلاعاتي کارآمد است که از قبل موجود نيستند بلکه گردآوري مي-شوند؛
•    يک روش کارآمد براي تعيين مسيري صحيح ازميان ابهامات و تضمين تعهد به آن است. 

مشکلات

اتخاذ تصميم عقلاني:

•    مي¬تواند بسيار زمان¬بر و متکي به منابع باشد به ويژه در شرايطي که سرعت بالايي در روند تغييرات وجود دارد؛
•    عمدتاً متکي بر اطلاعاتي است که گردآوري آنها بسيار دشوار است؛
•    اگر قرار است نتيجة آن تصميمي عقلاني باشد، بايد از اطلاعات گرد آوري شده به دقت تبعيت کرد؛
•    مؤيد اين احتمال است که ممکن است حتي يک تصميم عقلاني، يک تصميم درست نباشد؛

mhi.ir

فهرست راهنماي عملي اتخاذ تصميمات عقلاني

1. تصميمي راکه بايد اتخاذ شود ، تعريف کنيد

تصميمي که قرار است اتخاذ شود، بايد کاملاً روشن باشد. اين گام نخست  باعث مي-شود به شکلي روشن بينديشيد، ضمن اينكه به ايجاد ارتباط کمک مي کند و مي تواند سابقه اي براي آينده باشد. اين امر مي-تواند همة فرضيات قبلي را رد کند. 
مثال –  تصميم: چه کامپيوتري بايد بخرم؟

2. اهداف را تعيين کنيد

اهداف، نتايجي هستند که تمايل داريد از تصميم خود به آنها دست يابيد و بايد تا حد امکان قابل سنجش باشند. اگر ناسازگاريهايي ميان برخي اهداف وجود دارد، نبايد در اين مرحله نگران آنها بود. اين مرحله، دربرگيرندة مشاوره، يافتن اطلاعات و بررسي آنها است. 
اهداف شما براي يک رايانه مي¬تواند ايجاد امكان ارتباط با ديگر رايانه ها باشد، از سي¬دي گردان آن استفاده نماييد، تايپ کنيد، نمودار و جدول بکشيد، به سرعت حافظة ذخيرة اطلاعات شما پر نشود و کاربرد آن راحت باشد. 
اهداف – کامپيوتر نيازمند مودم، حافظة قابل گسترش، سي¬دي¬گردان، ديسک سخت بزرگ و يک مجموعة استاندارد نرم¬افزاري است و در عين حال بايد مطابق با بودجة شما باشد. 

 

3. اهداف را روشن سازيد

ميان نيازمنديها و آنچه مطلوب است، تفاوت قايل شويد. تفاوت اساسي ميان بايدها و خواسته¬ها آن است که اگر يکي از تصميمات اتخاذ شده، حتمي وغير قابل اجتناب  تلقي نشود،  بايد آن را رد کرد. ناتواني در تحقق يک خواسته به معناي رد خودکار يک تصميم نيست. 

 

4. بايدها را تعيين کنيد

يک هدف براي اينکه  معتبر باشد، مي-بايست داراي معياري کمّي يا يک استاندارد عيني باشد. معيارهاي کمّي بايدها را تعيين کنيد. 
بايدها – حداکثر قيمت با پردازشگري با قدرت حداقل 600 مگاهرتز و حداقل ديسک سخت 10 گيگابايت، 2200 دلار است. 
اين امر بدان معنا است که اگر گزينه¬اي براي خريد يک رايانه بيشتر از 2200 دلار باشد که پردازشگر آن کمتر از 600 مگاهرتز و ديسک سخت آن کمتر از 10 گيگابايت است، بايد آن را رد کرد. 

 

5. خواسته¬ها را تعيين کنيد

اهميت خواسته¬ها را بررسي کنيد و ارزش عددي 10 را براي آن در نظر بگيريد (10 براي مهم¬ترين و اعداد زير به ترتيب کم شدن اهميت). مثلاً اگر مجموعه¬هاي نرم-افزاري مهم¬ترين شکل بايدها هستند، به آن    نرم¬افزار نمرة 10 بدهيد. اگر يک گزينه شامل پايگاه داده¬ها، گرافيک و نرم¬افزار پردازشگر باشد، بايد از 10 نمره، نمرة 10 بگيرد. اگر هر يک از اين امکانات کسر شوند، بايد به آن نمرة 8 داد. يک فاکس مودم بسيار سريع مي¬تواند نمرة 10 بگيرد. اما اگر مودم چنين سرعتي نداشته باشد، نمرة آن 6 خواهد بود. 

مودم سريع    10
مجموعة کامل نرم-افزاري    10
سي¬دي گردان مکمل    9
حافظة خارجي    8

 

6. روشهاي جايگزين ايجاد نماييد

با توجه به نيازهاي اطلاعاتي، مي¬توانيد در مورد جايگزين هاي مختلف تحقيق کنيد. در مثال کامپيوتر، منابع مورد استفاده عبارتند از فروشندگان رايانه، مطبوعات تجاري و همکاران مطلع. 

 

7. از روشهاي جايگزين در قبال نيازمنديهاي خود استفاده نماييد

اطلاعات يا گزينه¬هاي به دست آمده، بايد در قبال هر جايگزين و هر هدف ثبت شود. 

 

8. روشهاي جايگزين را نسبت به بايدها بسنجيد

گزينه¬هايي را رد کنيد که بايدها را برآورده نمي¬کنند. آيا جايگزيني وجود دارد که مطابق با ويژگيهاي مورد نظر نباشد؟ اگر پاسخ منفي است، آيا بايد آن را رد کرد؟
اگر نمي¬خواهيد جايگزيني را رد کنيد که نتوانسته بايدها را محقق کند يا موضوعي وجود دارد که مانع از رد آن مي¬شود، يا بايدها مناسب نيستند يا اينکه شما از فرآيندي منطقي تبعيت نمي¬کنيد، در هر حال، کارتان را دوباره از مرحلة 3 آغاز کنيد. 

 

9. روشهاي جايگزين باقي ¬مانده را نسبت به خواسته¬ها امتياز¬بندي کنيد

به تمامي خواسته¬هاي باقي¬مانده نمره بدهيد. روشي جايگزين که به بهترين شکل، خواسته¬اي را محقق مي¬سازد، بايد بالاترين نمره را دريافت کند و ديگران نيز بايد به تناسب، نمره بگيرند. مثلاً:
مودم کندتر    6
از 4 عنصر نرم-افزاري، 2 عنصر وجود ندارند    5
عدم وجود سي¬دي¬گردان    0
2 حافظة خارجي    8

 

10. ارزش نمرات خود را چند برابر کنيد

نمره¬هاي خود را چند برابر کنيد و نتايج حاصله را بررسي کنيد. مثلاً از مرحلة 5 تا مرحلة 9:
مودم کندتر    60 = 6 × 10
از 4 عنصر نرم-افزاري، 2 عنصر وجود ندارند    50 = 5 × 10
عدم وجود سي¬دي¬گردان    0 = 0 × 9
2 حافظة خارجي    64 = 8 × 8
    مجموع = 174

 

11.به يک تصميم مقدماتي و اوليه برسيد

نهايتاً به يک تصميم مقدماتي و اوليه برسيد. آن را با روشهاي جايگزين مقايسه کنيد مثلاً:
جايگزين A به بهترين شکل تشريح شده است.
جايگزين¬هاي D و E ارزش ارزيابي ندارند. 
امکان چنداني براي انتخاب ميان B و C وجود ندارد. 

 

12. تصميم نهايي را اتخاذ کنيد

اين تجزيه و تحليل باعث شکل¬گيري يک تصميم خودکار نمي¬شود تا اينکه يکي از روشهاي جايگزين ،تمامي بايدها را محقق سازد. وقتي چند روش جايگزين داراي نمرات يکساني هستند، مهم است که امتيازات آنها را دوباره بسنجيد. اين تجزيه و تحليل، چارچوبي جامع براي يک ارزيابي روشن است. هميشه لازم نيست تا از فرآيند ذکر شده در بالا استفاده شود به ويژه براي تصميماتي که پاسخ آنها بله يا خير است. براي افزايش کارآيي يک تصميم، مي¬توان از عنصر اين فرآيند به طور مجزا استفاده کرد.

 

سوالات شروع

•    آيا بايد تصميمي مهم اتخاذ نماييد؟
•    آيا بايد دستوري را با اطلاعات مبهم صادر کنيد؟
•    آيا بايد شواهد مناسب يا روشي را در قبال نحوة تصميم¬گيري خود ارايه کنيد؟
•    وقتي آخرين بار خودرويي خريديد، چگونه به چنين تصميمي رسيديد؟

 

براي اتخاذ تصميماتي عقلاني

بايدها

•    مطمئن شويد که اهدافتان نيازهايتان را برآورده مي¬سازند.
•    زماني قابل محاسبه را براي تحقق بايدها در نظر بگيريد.
•    براي انتخاب روشهاي مختلف، اطلاعات کافي به دست آوريد.
•    پس از اتخاذ تصميم مقدماتي، فرآيند خود را دوباره ارزيابي کنيد. 

 

نبايدهای اتخاذ تصميماتي عقلاني

•    به سرعت يک تصميم اتخاذ شده را عملي نکنيد.
•    اجازه ندهيد اولويتهاي فردي بر فرآيند کاري شما تاثير بگذارند.
•    اجازه ندهيد موضوعات قبلي بر فرآيند کاري شما تاثير بگذارند. 
•    چندان به حاشيه¬ها توجه نکنيد به ويژه اگر تحقق مضامين و مفاهيم آن دشوار است.
•    تصميم مقدماتي و اولية خود را تصميم نهايي ندانيد. 
•    از اين رويکرد براي حل مسايل استفاده نکنيد!

براي اطلاعات بيشتر
کتب

«چگونه يک تصميم¬گيرندة بهتر باشيم» ، آلن بارکر – 1996
«مدير نوين عقلاني»، چارلز کپنر و بنجامين ترگو – 1997

پندها

«هيچ چيزي به اندازة عدم تصميم¬گيري، نابودکننده نيست.»  برتراند راسل

«مي¬دانيم براي کساني که در وسط خيابان مي¬ايستند، چه اتفاقي رخ خواهد داد. آنها زير ماشين خواهند رفت.»  آنورين بواري